Unser täglich Brot
Η ταινία Unser täglich Brot του Nikolaus Geyrhalter είναι ένα ντοκιμαντέρ για την βιομηχανική παραγωγή τροφίμων. Είχε παρουσιαστεί πριν μερικούς μήνες στο μπλογκ του σπόρου. Το ενδιαφέρον θέμα και οι φωτογραφίες στην ιστοσελίδα της ταινίας, που είναι αισθητικά άρτιες, με έκαναν να την αγοράσω σε DVD και δεν το μετάνιωσα.
Αν και κανονικά θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει όλους, η παραγωγή τροφίμων είναι λίγο περιθωριακό θέμα για ντοκιμαντέρ. Ίσως γιατί θεωρείται λίγο βαρετό, ίσως και γιατί είναι έξω από τις παραστάσεις της καθημερινότητας μας αφού, ακόμα και αν ενδιαφερθούμε να μάθουμε τι γίνεται, είναι πολύ δύσκολο να μπούμε μέσα σε εργοστάσια τροφίμων που είναι ιδιωτικοί χώροι. Σε μια συνέντευξη ο σκηνοθέτης περιγράφει τις δυσκολίες πρόσβασης λέγοντας πως όταν δεν πήρε άδεια να μπει σε ένα εργοστάσιο κοτόπουλων στη γερμανία αναγκάστηκε να πάει σε παρόμοια εργοστάσια στην ισπανία και στην πολωνία.
Η έλλειψη σχετικών παραστάσεων από την πλευρά του θεατή, αλλά και η μετασχηματιστική δύναμη της τέχνης, δημιουργούν την αίσθηση οτι η ταινία αποκαλύπτει έναν κρυφό κόσμο. Ο πρόεδρος της επιτροπής του φεστιβάλ της Νέας Υόρκης συγκρίνει την ταινία με επιστημονική φαντασία:
Our Daily Bread is a documentary that could probably find a place in a course on science fiction films, Geyrhalter presents a world that looks like ours but seems one step removed from it. Of course the conceit is that indeed what he’s showing us is our world, whether we know it or not. And whether we like it or not.
Σχετικά με την αισθητική της ταινίας, ένα άρθρο των New York Times για τις καλύτερες ταινίες του 2006γράφει:
Yet what makes this remarkable film about industrial food production among this year’s best isn’t its sometimes shocking subject matter, but its formal rigor.
Αυτήν την "αυστηρότητα της φόρμας" την είχα υποψιαστεί από τις φωτογραφίες στην ιστοσελίδα της ταινίας, αλλά μου ήταν δύσκολο να εξηγήσω τι ακριβώς σημαίνει και πως επιτεύχθηκε. Ίσως να είναι δύσκολο και για τους ειδικούς στον κινηματογράφο. Αφού είδα την ταινία πείστηκα εντελώς για την αυστηρότητα της φόρμας, και μου άρεσε, αλλά και πάλι είναι δύσκολο να την εξηγήσω. Το μόνο που μπορώ να υποθέσω είναι οτι εκτός από την φωτογραφία πρέπει να έχει σχέση και με τον κινηματογραφικό χρόνο, γιατί στο τρέιλερ δεν είναι τόσο εμφανής.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της ταινίας είναι οτι δεν έχει καθόλου φωνή και σχόλια. Η εξήγηση του σκηνοθέτη:
I had the feeling that as soon as somebody starts talking, even if it’s interviews, the audience expects explanations and somebody to be blamed, and since food has to do with everybody, I just didn’t want to give the audience any chance to escape because they all have the responsibility for what they buy.
Η απουσία λόγου δίνει μεγαλύτερη ελευθερία στον θεατή να ερμηνεύσει αυτό που βλέπει και να σχηματίσει τη δική του γνώμη. Η δική μου ερμηνεία είναι οτι η ταινία δείχνει την παραγωγή τροφίμων σαν μια βιομηχανική διαδικασία, σαν μια μηχανή που χρησιμοποιεί τη ζωή για πρώτη ύλη και την επεξεργάζεται με τις ίδιες μεθόδους και την ίδια λογική που θα χρησιμοποιούνταν για την επεξεργασία ενός αντικειμένου. Η μηχανή έχει σχεδιαστεί για να μεγιστοποιεί την ταχύτητα, την ποσότητα και την αποτελεσματικότητα ενώ όλα τα άλλα, οι άνθρωποι, τα ζώα και τα φυτά είναι εξαρτήματα και πρώτες ύλες. Τη μεγαλύτερη συμπάθεια τη νιώθει κανείς για τα ζώα, αφού τουλάχιστον οι εργάτες περνούν την άλλη μισή ζωή τους μακριά από τη μηχανή.
Η ταινία έχει πολλές αξιομνημόνευτες σκηνές. Ιδιαίτερη εντύπωση, αλλά και κάποια δυσφορία, μου δημιούργησαν οι σκηνές με τα μικρά κοτοπουλάκια στον ιμάντα με την μεγάλη ταχύτητα, το αυτόματο καθάρισμα του σολωμού στη μηχανή, η γυναίκα που κόβει τα πόδια των γουρουνιών με το ηλεκτρικό ψαλίδι, τα γουρουνάκια στη μηχανη κυοφορίας. Οι σκηνές βίαιου θανάτου είναι περιορισμένες, αλλά δυσφορία μπορούν να προκαλέσουν και σκηνές από τη γέννηση, το τάισμα, τη μεταφορά των ζώων και την επεξεργασία των πτωμάτων, γιατί σε όλα κυριαρχεί ένας μηχανικός αυτοματισμός που μπορεί να θεωρηθεί προσβολή της ζωής. Μέχρι και το μηχανικό τίναγμα των ελαιόδεντρων έχει κάτι το αφύσικο και ενοχλεί, αν και μπορεί να είναι ακόμα και ωφέλιμο για τα δέντρα, κάτι σαν μασάζ.
Το τρέιλερ της ταινίας
